Friday, January 06, 2006
De wondere wereld van Floortje Zwigtman
Mijn voorliefde voor boeken leidt mij soms tot rare dingen. Zo bevond ik me afgelopen donderdag in de Utrechtse boekhandel Broese Kemink om enige werken van verschillende aard (iets over Habermas, Derrida en terrorisme en een Britse roman) aan te schaffen, toen mijn oog viel op een stapel tactisch geplaatste boeken met een verleidelijk wenkende jongeman op de voorkant. Zoiets kan ik natuurlijk niet zomaar laten passeren, dus ik keek eens wat het was. De achterflaptekst beschreef het boek, genaamd Schijnbewegingen, als een roman over een East End-jongen uit het fin de siècle die op mannen valt en zo via via in contact komt met Oscar Wilde c.s.
Klinkt vermakelijk genoeg, en daar er een sticker op geplakt was met de aanprijzing "Jeugdboek van het Jaar" (vreemd genoeg zonder te vermelden welk jaar, en dat in Januari), kocht ik het ook maar meteen.
Nou, dan heb je ook wat. De wereld van de auteur, Floortje Zwigtman, is een vrij bijzondere wereld. De stijl is bepaald matig en bestaat voornamelijk uit een monologue interieur waarin alle gedachten aangaande zaken in het plot letterlijk worden uitgesproken, een botheid die zelfs in een jongerenboek stoort. Het eerste-persoonsperspectief is goed gekozen maar wordt vervolgens inadequaat benut doordat de hoofdpersoon nooit realistische veranderingen van karakter ondergaat; er staat hoogstens 'voortaan wilde ik niet meer een hoer zijn' of woorden van gelijke strekking. Normaliter is het mooier dat te omschrijven zodat de conclusie aan de lezer is. Maar allà.
Vermakelijker al is de historische setting. Zwigtman (eigenlijk genaamd Andrea Oostdijk) heeft duidelijk aan historisch onderzoek niet veel meer tijd besteed dan het openslaan van een of twee algemene overzichten van de Victoriaanse tijd, en aan onderzoek naar het denken van mensen uit die tijd helemaal geen aandacht besteed. Misschien acht ze dat niet nodig voor een jongerenboek; in ieder geval is het resultaat dat alle personen denken en handelen zoals iemand in 2005 zou doen, maar dan geplant in het einde van de 19e eeuw. Het 'apen in pakken'-effect is sterk, maar zou nog vergeeflijk zijn als niet de stijl ook nog eens gewoon een modern taalgebruik is, zowel van de dialoog als van de beschrijvingen.
Lachwekkende anachronismen blijven dan ook niet uit: zo wordt ergens (let wel, de hoofdpersoon, Adrian Mayfield, is een arme straatjongen uit de East End) de uitdrukking "van hier tot Hong Kong" gebezigd, klaagt Adrian na dagen zonder eten of geld op straat te hebben gezworven dat "zijn horloge stilstaat" en heeft zijn arme moeder voor zijn zusje gelukkig altijd nog een "warme kop chocolademelk" klaarstaan. Onnodig te zeggen dat zo los even cacao drinken indertijd buitengewoon duur zou zijn voor een East End-gezin en horloges eenvoudigweg ondenkbaar.
Maar dat is eigenlijk de point duidelijk niet en ook niet zo'n probleem. Wat veel interessanter is (in de bescheiden mening van schrijver dezes) is de erotische sfeer die het boek doortrekt. Niet alleen is er om de vijf bladzijden wel een homosexscène, maar je kunt er op rekenen dat drie van de overige vier bladzijden ofwel gaan over hoe erg zin de hoofdpersoon daarin heeft (of juist niet) ofwel over hoe erg zin andere mannen in het boek daarin hebben. Weliswaar is de setting van Wilde, Lord Douglas en als bad guy de Marquess of Queensberry best leuk uiteengezet, maar het is duidelijk dat dat niet veel meer is dan het podium waarop het toneelspel zelf plaatsvindt. Waar de aandacht van de auteur werkelijk ligt is, na het goed opgebouwde en gebalanceerde begin, al snel duidelijk: jongens, jongens en meer jongens. De hoofdpersoon is dan weliswaar nog maar zestien (wordt halverwege zeventien) maar dat belet hem niet om het bed te delen met mannen zeker driemaal zo oud, in het bijzonder als hij er voor betaald wordt. Waarin ik hem overigens geen ongelijk geef.
Want dat is eigenlijk het onderwerp: het is een soort jongensboek-versie van De Bekentenissen van een Weense Hoer of Fanny Hill of andere werken in die trant. Buitengewoon leuk lezen voor als je zulke dingen boeiend vindt, en het feit dat de auteur een vrouw is zou je aan de raakheid van veel omschrijvingen niet denken. Maar het riep wel bij mij, nadat ik uitgelachen was, de meest onmiddelijke vraag op: wie denkt de uitgeverij (Podium) dat dit lezen gaat? Ik kan eerlijk zeggen dat ik graag had gewild dat een boek als dit bestond toen ik zo'n 15/16 was, en dat ik het ongetwijfeld vele malen zou hebben herlezen, en dat geldt voor andere homofiele jongens ongetwijfeld net zo. Maar daar zit hem net de knel: ík zou het in ieder geval niet hebben durven kopen, en om het uit de schoolbieb te halen zoals ik indertijd wel probeerde als alternatieve route is op veel scholen te riskant. Tenslotte wil geen jongen op de middelbare school, zelfs niet op het VWO in Nederland, met een boek als dit gezien worden. Daarvoor is de progressie nog niet ver genoeg gevorderd. Mogelijk dat sommige meiden het lezen als iets om bij te fantaseren, maar daar kan een uitgeverij toch nauwelijks op draaien. Toch stonden er stapels en stapels exemplaren klaar bij de Broese.
Zou er dan toch nog hoop zijn? In ieder geval valt er om de wondere wereld van 'Zwigtman' voldoende te lachen. En als jongerenporno is het ook niet slecht.
